2.1. Oliy ta’lim muassasalarida raqobatbardosh mutaxassislar tayyorlashda raqamli texnologiyalarni qo‘llash holati tahlili
Ta’limni raqamlashtirish – bu o‘quv jarayonini takomillashtirish va uning samaradorligini oshirish uchun zamonaviy raqamli texnologiyalar va vositalardan foydalanishdir. U kompyuterlar, planshetlar, interaktiv doskalar, dasturiy ta’minot, elektron darsliklar, onlayn kurslar va boshqa raqamli ta’lim vositalaridan foydalanishni o‘z ichiga oladi .
Raqamlashtirish kompyuterlashtirish bilan almashtirilmoqda. Ushbu davrda, asosan, shaxsiy iqtisodiy muammolarni hal qilish uchun kompyuter texnikasidan foydalanish haqida gap boradi. Raqamli taqdimot haqida ma’lumot olish uchun katta imkoniyat quyidagi faktlarga olib keldi: raqamlashtirish “yashash joyi” (ekotizim, platforma)ning umumiy texnik muhitini shakllantirdi. Ushbu doirada foydalanuvchilar butun toifani tartibda hal qilish uchun o‘zlari uchun do‘stona muhit yaratishlari mumkin.
Agar biz ta’limni raqamlashtirish haqida gapiradigan bo‘lsak, bu mehnat bozorida jiddiy o‘zgarishlarga olib keladi, ta’lim jarayonini qayta tashkil etishga e’tibor qaratadi va o‘qituvchilarning rolini qayta ko‘rib chiqadi. Bir tomondan, raqamlashtirish o‘tmishdan meros bo‘lib o‘tgan maktab metodologiyasini yo‘q qiladi, bu uning samaradorligini isbotlaydi, lekin boshqa tomondan, u turli xil ma’lumot shakllarida mavjud (nafaqat matnda, balki audio, vizual, vizual)[1]. Ma’lumot mavjudligidan tashqari, ta’limni raqamlashtirish ham olingan ma’lumotlarni chuqurroq o‘rganishni anglatadi: masalan, virtual haqiqat texnologiyasi raqamli simulyatordan foydalanish imkoniyatini yaratadi va mobil ta’lim texnologiyasi istalgan vaqtda o‘qish imkonini beradi[2].
Biroq, ma’lumotlarning mavjudligi o‘qituvchilar va talabalardan doimiy ravishda tegishli va qiziqarli tarkibni qidirish va tanlashni, shuningdek olingan ma’lumotlarni qayta ishlashning yuqori tezligini talab qiladi. Ta’limni raqamlashtirish to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘qituvchining raqamli texnologiyalarni bilish darajasiga bog‘liq bo‘lganligi sababli, u internet tomonidan taqdim etilgan deyarli cheksiz axborot resurslaridan va yangi texnologik vositalardan foydalanishni o‘rganishi kerak.
Bugungi kunda raqamli texnologiyalar har bir insonning hayotiga singib ketmoqda. Internet resurslari va onlayn xizmatlaridan foydalanib, o‘zaro aloqada bo‘lish, ma’lumot to‘plash va tahlil qilishdan ta’lim va ijtimoiy hayotda o‘z aksini topmoqda.
Raqamli va axborot texnologiyalarini ta’lim tizimiga va o‘quv jarayoniga keng joriy etish dunyo miqyosidagi tendensiya bo‘lib, yaqinda ta’lim tizimida sodir bo‘lgan eng muhim jarayonlardan birini anglatadi. “Kelajakning raqamli sanoatini yaratish” - inson kapitalini rivojlantirish darajasini oshirish orqali, mamlakatni raqamli transformatsiyasini ishga tushirishni, ta’limda tezkor sur’atlarda raqamli o‘zgartirishni talab qiladi”[3], - deyilgan O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish Konsepsiyasida. Shu bilan birga, ta’lim sohasini texnologik yangilash bosqichi vazifasini bajaruvchi ta’limni kompyuterlashtirish, ta’lim jarayoniga kompyuter texnologiyalarini joriy etish bilan birga, ta’limda kompyuterli o‘qitish usullarini yaratishni, kompyuterli o‘qitish tizimlari va o‘rgatuvchi dasturlarni tavsiflaydi.
Oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasida belgilangan vazifalar ijrosini izchil ta’minlash, shuningdek, oliy ta’lim muassasalarining mustaqilligini kengaytirish, ular faoliyatida davlat ma’muriy boshqaruvini keskin kamaytirish, hamda shu orqali o‘zgaruvchan mehnat bozori talablariga javob bera oladigan yuqori malakali kadrlar tayyorlovchi davlat oliy ta’lim muassasalarini shakllantirishdan iborat.[4]
Oliy ta’lim muassasalarida raqobatbardosh mutaxassislar tayyorlashda raqamli texnologiyalarni qo‘llash samaradorligini oshirish maqsadida barcha davlat OTMlari kutubxona fondidagi o‘quv adabiyotlarining to‘liq elektron shaklga o‘tkazilishini ta’minlash hamda hozirgi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzurida yagona “Elektron kutubxona” platformasini ishga tushirish, vazirlik tomonidan oliy ta’lim muassasalarida hisobotlarni tayyorlashning qog‘oz shaklidan voz kechish hamda ta’lim muassasasi faoliyatini avtomatlashtirish bo‘yicha Jahon banki bilan hamkorlikda Oliy ta’lim jarayonlarini boshqarish (HEMIS – Higher Education management Information System) axborot tizimi ishlab chiqildi.
Ushbu qaror ijrosi yuzasidan, Axborot tizimiga bog‘lanish maqsadida 85 ta OTMlari uchun zamonaviy server qurilmalari xarid qilindi. “Ta’lim muassasalarida elektron ta’limni joriy etish markazi”da Ma’lumotlar markazi (Data Center) tashkil etildi.
Oliy ta’lim jarayonlarini boshqarish axborot tizimining birinchi bosqichi doirasida:
“O‘quv jarayonini boshqarish” qismi joriy qilindi. Bunda oliy ta’lim muassasasining akademik faoliyati, xususan talabaning davomat hisoboti, o‘zlashtirish qaydnomasi va reyting daftarchasi, shuningdek, guruh jurnali, dars va imtihon jadvallari raqamlashtiriladi;
“Ilmiy jarayonni boshqarish” qismi joriy qilindi. Bunda professor-o‘qituvchilarning ilmiy loyihalari, maqolalari, ilmiy-uslubiy nashrlari, ilmiy izlanuvchilar to‘g‘risidagi ma’lumotlar bazasi shakllantiriladi hamda professor-o‘qituvchilar va kafedralarning ilmiy salohiyatini baholash masalalari avtomatlashtiriladi;
“Ma’muriy jarayonni boshqarish” qismi joriy qilindi. Bunda oliy ta’lim muassasasining tuzilmasi, boshqaruv kadrlari, professor-o‘qituvchilar tarkibi va talabalar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni yuritish hamda tegishli hisobotlarni tayyorlash raqamlashtiriladi;
“Moliya-xo‘jalik faoliyatini boshqarish” qismi joriy qilindi. Bunda to‘lov-shartnomalar elektron ko‘rinishda taqdim etiladi, stipendiya to‘lovlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar tizim orqali amalga oshiriladi.
“Ta’lim sifatini nazorat qilish” – oliy ta’lim muassasalari ko‘rsatkichlarining ma’lumotlar bazasi shakllantirildi, oliy ta’lim muassasalari milliy reytingini yuritish avtomatlashtirildi hamda ta’lim sifati monitoringini masofaviy shaklda olib borish imkoniyati yaratildi. Ta’lim sifatini nazorat qilish masalasida ta’lim sifatini monitoring qilish, jumladan talaba, doktorant va professor-o‘qituvchilar o‘rtasida ijtimoiy so‘rov o‘tkazish mumkin. Vazirlik va Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi tomonidan belgilangan talablar bo‘yicha barcha vazirlik tizimidagi oliy ta’lim muassasalari o‘z tizimini Axborot tizimiga integratsiya qilish zarurligi belgilangan.
Respublikamizda ta’lim tizimini rivojlantirish, pedagoglarning malakasi va jamiyatdagi nufuzini oshirish, yosh avlod ma’naviyatini yuksaltirish, ma’naviy-ma’rifiy muhitni zamon talabiga moslash, o‘qituvchi kasbining nufuzini oshirish, yangi davr pedagoglarini tarbiyalash, pedagogika fanini rivojlantirish, innovasion ta’lim va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini ta’limga joriy etishga katta e’tibor qaratish masalalariga jiddiy yondashish va shu bilan birga, o‘qituvchilar oyligini oshirish va rag‘batlantirib borish zarurligini ko‘rsatadi, bu masalalarda ham katta ishlar amalga oshirilmoqda. Zamonaviy ilm-fan va ishlab chiqarish tomonidan ilgari surilgan barcha masalalarni ishonch bilan hal qilishga qaratilgan davlat siyosatini amalga oshirish uchun oliy o‘quv yurtlarida barcha shart-sharoitlar, imkoniyatlar yaratilmoqda.
Bugungi kunda mamlakatimizda yirik va o‘rta ishlab chiqarish korxonalari jadal sur’atlar bilan qad ko‘tarib, oliy ta’lim bilan ishlab chiqarish o‘rtasidagi hamkorlik integratsiyasi yo‘lga qo‘yilmoqda. Texnika oliy o‘quv muassasalari talabalari nafaqat yangi texnologiyalar bilan tanishish, balki ularni boshqarish amaliyotiga ega bo‘lmoqdalar.
Bunday jadallashgan davrda oliy ta’lim muassasalarida raqamlashtirish muammolari texnologik, tashkiliy va madaniy omillar bilan bog‘liq holda, rivojlanishga to‘siq bo‘lmoqda. Tadqiqot natijalariga asoslangan holda, muammolarni kelib chiqish sabablari aniqlandi:
moliyalashtirishning yetarli emasligi: raqamlashtirish dasturlarini amalga oshirish katta moliyaviy xarajatlarni talab qiladi, jumladan, uskunalar sotib olish, dasturiy ta’minotni ishlab chiqish va xodimlarni o‘qitish mablag‘lari. Respublikamizda barcha oliy ta’lim tashkilotlarida bunday dasturlarni amalga oshirish uchun yetarli mablag‘ mavjud emas yoki yetali miqdorda ajratilmaydi;
kadrlar tayyorlashning yetarli emasligi: raqamlashtirish yangi texnologiyalarni ishlab chiqadigan va joriy qila oladigan malakali kadrlarning mavjudligini talab qiladi. Biroq, ta’lim muassasalarining ko‘plab o‘qituvchilari va xodimlari raqamli texnologiyalar sohasida yetarli bilim ko‘nikmalariga ega emaslar;
yagona raqamlashtirish strategiyasi ishlab chiqmaganligi: ba’zi oliy ta’lim muassasalarida o‘zining aniq raqamlashtirish strategiyasi yo‘q, bu esa bu sohadagi sa’y-harakatlarning bo‘linishi va takrorlanishiga olib kelishi mumkin. Aniq strategiyasiz universitetlar raqamli texnologiyalardan maksimal foyda olmaydi;
ma’lumotlar xavfsizligi va himoyasi bilan bog‘liq muammolar: yangi raqamli texnologiyalarni joriy etish ma’lumotlar xavfsizligi va himoyasiga tahdid solishi mumkin. Universitetlar o‘z talabalari va xodimlarining ma’lumotlarini kiberhujumlar va boshqa tahdidlardan himoya qilishga tayyor bo‘lishi kerak;
madaniy to‘siqlar: yangi texnologiyalarni joriy etish odatiy ishlash va o‘qish usullarini o‘zgartirish bilan bog‘liq madaniy to‘siqlarga duch keladi. Ba’zi talabalar va o‘qituvchilar raqamlashtirish jarayonini murakkablashtirishi mumkin bo‘lgan yangi texnologiyalardan foydalanishni rad etishga harakat qilishadi(2.1-rasm).
Ushbu muammolarni hal qilish uchun universitetlar aniq raqamlashtirish strategiyasini ishlab chiqishi, raqamli texnologiyalar sohasida kadrlar tayyorlashga sarmoya kiritishi, “ta’lim – biznes (ish beruvchi) – davlat” tizimida integratsiyalashishi maqsadga muvofiq. Shuningdek, ular ma’lumotlar xavfsizligi va himoyasini yaxshilash va talabalar va o‘qituvchilarni raqamli transformatsiya zarurligiga ishontirish uchun ishlashlari zarur.
Ўқитишнинг рақамли технологияларини таълим фаолиятига жорий этиш ва лойҳалаштириш бўйича ягона методологияни мавжуд эмаслиги |
Рақамлаштириш учун янги технологияларни ишлаб чиқадиган ва жорий қила оладиган малакали кадрларнинг етарли эмаслиги |
Маълумотлар хавфсизлиги ва ҳимояси билан боғлиқ муаммолар. Янги технологияларни жорий этиш одатий ишлаш ва ўқиш усулларини ўзгартириш билан боғлиқ маданий тўсиқлар |
Ягона рақамлаштириш стратегияси ишлаб чиқмаганлиги , жумладан баъзи олий таълим муассасаларида ўзининг аниқ рақамлаштириш стратегияси йўқлиги |
Рақамлаштириш дастурларини амалга ошириш катта молиявий харажатларни талаб қилиши, ускуналар сотиб олиш, дастурий таъминотни ишлаб чиқиш ва ходимларни ўқитишни молиялаштириш учун маблағлар етарли эмаслиги |
2.1–rasm. Oliy ta’lim muassasalarida raqamlashtirish bilan bog‘liq muammolar[5]
Oliy ta’lim muassasalarida raqamlashtirishning muammolari faqat ma’lumotlarni tekshirish va o‘qituvchi talablarini ko‘rsatish bilan chegaralanmaydi. Raqamlashtirish, ta’limning natijalarini yaxshi o‘rganish, resurslarini boshqarish va boshqaruv qarorlarini ishlab chiqishda ham muhimdir. Raqamlashtirishning muammolari talabalarni o‘qish natijalarini yaxshi o‘rganish, shuningdek, o‘quv jarayonlarini yaxshi boshqarish va o‘quv jarayonlarini tashkillashtirishda ham paydo bo‘ladi.
Oliy ta’lim muassasalarida raqamlashtirishning texnologik muammolari, raqamlashtirishni amalga oshirish va uni o‘zgartirish uchun eng muhim muammolardan hisoblanadi, xususan: (2.2-rasm)
| Олий таълим муассасаларида рақамлаштиришнинг техноло-гик муаммо-лари |
Маълумотларни тўплаш ва сақлаш билан боғлиқ муаммолар |
| Маълумотларни таҳлил қилишдаги муаммолар |
| Технологик соҳаларни рақамлаштириш усуллари билан боғлиқ муаммолар |
| Технологик маълумотларни ҳимоялаш билан боғлиқ муаммолар |
| Технологик тарифлар ва тақдим этиш усуллари билан боғлиқ муаммолар |
| Технологик асбоблар ва дастурларни ривожлантириш ва қўлланилиши билан боғлиқ муаммолар |
oliy ta’lim muassasalarida texnologik asboblar va dasturlar faqat talabalarga ta’lim berish uchungina emas, balki boshqaruv va tashkil etishni o‘rganish, tashkilot ma’lumotlarini o‘zgartirish, natijalarni tahlil qilish kabi maqsadlarda ham qo‘llaniladi. Bu asboblar va dasturlar qanday rivojlantirilishi va qo‘llanilishi kerakligi bilan bog‘liq muammolarga olib keladi;
raqamlashtirishning asosiy qismi ma’lumotlarni to‘plash va saqlashdir. Shu boisdan ham, oliy ta’lim muassasalarida ma’lumotlar katta miqdorda saqlanishi va ulardan foydalanishning qiyinligi bilan bog‘liq muammolar bo‘lishi mumkin. Bu muammolarga ma’lumotlarning tarkibi, ma’lumotlarni himoyalash va boshqaruv texnologiyalarini o‘rganish kabi chora tadbirlar kiritilishi mumkin;
raqamlashtirish texnologiyalari ma’lumotlarni tahlil qilish uchun yaratilgan, lekin bulardan foydalanish, ulardan ma’lumot olishni o‘rganish uchun texnologik tajribalar o‘tkazishi va ularni qo‘llay olishi kerak. Bu, talabalarning o‘qish natijalarini tahlil qilish, ularning harakatlarini o‘rganish, va ma’lumotlarni o‘z vaqtida, to‘g‘ri tahlil qilishda yordam beradi;
oliy ta’lim muassasalarida texnologik sohalar va ularni tadqiq etish usullarini raqamlashtirishga o‘girilishi muhim. Bu, tashkilotlar uchun zarur texnologiyalarni qanday olishi, o‘zlashtirishlari va ulardan foydalanish usullarini aniqlashda katta ahamiyatga ega hisoblanadi;
oliy ta’lim muassasalari texnologik tariflarni va ma’lumotlarni taqdim qilish usullarini o‘rganishlari kerak. Bu texnologik tariflarning qanday yaratilishi, o‘zgartirilishi va takomillashtirishni tashkil etish bilan bog‘liq bo‘ladi;
oliy ta’lim muassasalari uchun maxfiylik va ma’lumotlarni himoyalashning huquqiy va texnologik qoidalarini, ulardan foydalanishni bilish kerak. Raqamlashtirishda texnologiyalar va ma’lumotlarni qanday himoyalash kerakligini tushuntirish uchun muhimdir.
-Олий таълим муассасалари учун мақсадлар – қўллаб-қувватлаш, талабаларнинг натижаларини яхши ўрганиш, ўқув жараёнларини бошқариш, ва ўрганишнинг сифатини оширишни ўз ичига олади. |
| Стратегик ҳамкорликларни қўллаб-қувватлаш |
- ОТМлари технологик соҳа, статистика ташкилотлари, ишлаб чиқариш ва бошқа ташкилотлар билан узвий ҳамкорлик алоқалари ўрнатилади |
| - Стратегик йўналишлар талабалар, ўқитувчилар ва бошқарувнинг ривожланишини ўз ишига олади |
| - Рақамлаштиришни кучайтириш унсурларидан бири - янги даврнинг технологик имкониятлари, хусусан маълумотлар тизимлари, электрон ўқув материаллари, виртуал таълим дастурлари ва бошқаларни қўллашдир |
| - Статистик ташкилотлар маълумотлар-ни тўплаш ва улардан фойдаланишни ўрганиш, аналитика эса талабаларнинг натижаларини таҳлил қилиш ва ўқув жараёнларини бошқариш самарадорли-гини оширишга имкон беради |
| Йўналишларни белгилаш |
| Технологик янгиланишларни қўллаш |
| Маълумотлар олишни ташкил этиш ва таҳлил |
Талабалар ва ходимлар учун таълим ва кўникмаларни шакллантириш |
| ОТМларида рақамлаштиришни жадаллаштириш стратегиясининг асосий элементлари |
| - Рақамлаштиришни кучайтиришда талабалар ва ходимлар учун таълим ва кўникмаларни шакллантириш технологик имкониятлардан фойдаланиш самарадорлигини оширади |
Мақсадларни аниқлаш |
| Мониторинг ва натижаларни таҳлил қилиш |
- Рақамлаштиришни кушайтириш стратегиясини амалга оширишнинг сўнгги босқичи мониторинг ва натижаларни таҳлил қилишни ўз ичига олиб, ОТМларининг рақамлаштиришга қўйилган мақсадларига эришишни таъминлайди. |
Raqamlashtirishning texnologik muammolari oliy ta’lim muassasalarining texnologik yangilanishlarini o‘rganish, ulardan foydalanish va raqamlashtirishning amaliyotga o‘tkazilishi va natijalarini tahlil qilish uchun qanday texnologiyalarni qo‘llashlarini o‘rganishni talab qiladi.
Bugungi kunda O‘zbekistonda ta’limga raqamli texnologiyalarni joriy etish hali ham rivojlanishning dastlabki bosqichida. Ta’limni raqamlashtirishga, shuningdek, ta’limda raqamli texnologiyalar sohasida o‘qitishga qaratilgan dastur va loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish zarurati mavjud.
Umuman olganda, o‘quv jarayonini raqamlashtirish zamonaviy dunyoda zarur qadam bo‘lib, bu ta’lim samaradorligini oshirishga, bilim va ma’lumotlarga kengroq kirishni ta’minlashga yordam beradi. O‘zbekiston ushbu yo‘nalishda rivojlanishda davom etishi va barcha fuqarolarga sifatli ta’lim berish uchun boshqa mamlakatlar tajribasini hisobga olishi muhimdir.
Fikrimizcha, Respublikamiz oliy ta’lim tizimida raqamli texnologiyalar samaradorligini oshirishda elektron ofislarni tashkil etish katta ahamiyatga ega. Elektron ofisning asosiy funksiyalari quyidagilarni o‘z ichiga olishi kerak :
boshqaruv hujjatlarini umumiy qayta ishlashni amalga oshirish, uning haqiqiyligini aniqlash va dizaynni amalga oshirish;
mahalliy miqyosdagi hujjatlarni saqlash;
hujjatlarga qog‘oz nusxalarisiz kirish;
hujjat bo‘yicha mutaxassislarning birgalikdagi masofaviy ishini tashkil etish;
xodimlar o‘rtasida ish joyini tark etmasdan aloqani tashkil etish;
elektron pochtaning ishlashini ta’minlash;
shaxsiy ma’lumotlarni qayta ishlashni tashkil etish;
hujjatlarni shakllantirish, ko‘paytirish va nusxalash;
ma’lumotlar bazalari o‘rtasida axborot almashinuvini tashkil etish. Ma’lumotlarni kiritish yoki shaxsiy ma’lumotlar bazalarini shakllantirish va yuritish;
ma’lumotlarni qayta ishlash bilan bog‘liq hisobotlarni yaratish;
resurslarni boshqarishni tashkil etish;
ijro nazoratini tashkil etish.
Ta’lim sohasida raqamli ko‘nikmalarni oshirish maqsadida quyidagi tadbirlar amalga oshirilishi kerak, deb hisoblaymiz:
ta’lim pog‘onasining boshlang‘ich bosqichida o‘quvchilarga raqamli texnologiyalarni taqdim etish orqali raqamli ko‘nikmalarni o‘zlashtirish uchun imkoniyatlar yaratish, tahliliy va tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, kelajakda zarur bo‘ladigan keng ko‘lamli raqamli transformatsiya sharoitida yoshlarga bilim va ko‘nikmalar berish;
yagona masofaviy ta’lim platformasini kelajakda ta’limning barcha yo‘nalishlariga tatbiq etish maqsadida yaratish va amalga oshirish;
o‘quvchilar uchun raqamli texnologiyalardan foydalanishning umumiy darajasini oshirish maqsadida umumta’lim maktablarining asosiy o‘quv dasturlariga doimiy o‘zgartirishlar kiritish;
texnologik kasblar va innovasion faoliyat sohasida o‘qishni tashkil etishga qaratilgan yuqori samarali xalqaro amaliyotni ta’lim tizimiga joriy etish;
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bilan bog‘liq yo‘nalishlarda kadrlar tayyorlovchi oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilari, axborot texnologiyalar sohasida o‘rtacha darajada kompetensiyaga ega bo‘lgan o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi muassasalari bitiruvchilari sonini oshirish;
axborot texnologiyalari sohasidagi tashkilotlarining o‘quv jarayonlarga qatnashishini rag‘batlantirish orqali umumta’lim maktablarda informatika fanini o‘qitish metodlarini takomillashtirish;
tegishli sohalarida “Buyumlar interneti”, robototexnika, sun’iy intellekt texnologiyalarini qo‘llash va o‘rganish bo‘yisha laboratoriyalar, shuningdek, xorijiy korxonalarni ushbu sohaga jalb qilishni tashkil qilish;
qog‘oz shaklidagi materiallarni raqamlashtirish formatlaridan foydalanish bo‘yicha davlat yagona talabini ishlab chiqish va qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash orqali, ta’limda o‘quv materiallarini raqamlashtirish;
raqamli texnologiyalar sohasida ilmiy-tadqiqot ishlarini rivojlantirish va rag‘batlantirish, ularning tashkiliy mexanizmlarini takomillashtirish;
g‘oyalar va yangi texnologiyalar yaratishni targ‘ib qiluvchi resrublika tanlovlari va tadbirlarini o‘tkazish;
yangi qidiruv tizimlarini yaratish yo‘nalishini ishlab chiqish va aniqlash, shu jumladan audio va video materiallarni izlash va aniqlash ushun yechimlar, axborotni qidirish va olishda semantikadan foydalanish, mashinaviy tarjima tizimidagi yangi texnologiyalar, shuningdek, mashinaviy o‘qitishning yangi algoritmlari va texnologiyalarini rivojlantirish;
katta hajmdagi ma’lumotlar to‘plamini tahlil qilish va bilimlarni to‘plash bo‘yicha, shu jumladan katta hajmdagi ma’lumotlarni yig‘ish, saqlash va intellektual tahlil qilishning yangi usullari va algoritmlarini, katta hajmdagi ma’lumotlarni tarqatish uchun yangi usullar va dasturlar, shu bilan birga murakkab muhandislik yechimlarini bashoratli modellashtirish uchun yangi usullar va dasturiy ta’minotlar bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish;
xatolarga chidamlilikni oshirish va tizim elementlari o‘rtasidagi almashinuv vaqtini qisqartirish uchun yangi, yuqori darajali hisoblash va ma’lumotlarni saqlash tizimlarini, shu jumladan parallel hisoblashning yangi algoritmlarini, yangi superkompyuter texnologiyalari va dasturlarini, yangi aloqa texnologiyalari va o‘zaro ta’sir protokollarini yaratish, shuningdek, tizim elementlari o‘rtasidagi almashinuv vaqtini qisqartirish, yuqori samarali va ishonchli ma’lumotlarni saqlash tizimlari uchun yangi dasturlar yaratish sohasida tadqiqotlar o‘tkazish;
robototexnika komplekslari va odamlar o‘zaro ta’sirining algoritmlarini ishlab chiqish, ma’lumotlar uzatish tarmoqlari infratuzilmasini, o‘rnatilgan sensorlar va sensor tarmoqlarini takomillashtirish, shuningdek, “bulutli” xizmatlarini taqdim etishning turli xil modellarini amalga oshirish ushun dasturiy ta’minot yaratish bo‘yicha ilmiy ishlarni olib borish;
xalqaro yirik korxonalarning markazlari bilan hamkorlikda raqamlashtirish yo‘nalishidagi milliy kadrlar malakasini oshirish mexanizmini tatbiq etish;
maktabgacha, o‘rta va oliy ta’lim tizimi ushun elektron ta’lim resurslarini yanada takomillashtirish, shuningdek, ichki va jahon ta’lim resurslaridan foydalanishni ta’minlash;
inson kapitalini rivojlantirish, shu jumladan, ixtisoslashgan ta’limni rivojlantirish hamda IT-sohasidagi kasblarni ommalashtirish, IT-korxonalar uchun institusional sharoitlarni yaxshilash va ma’muriy to‘siqlarni kamaytirish;
ayollarga va nogironligi bo‘lgan shaxslarga raqamli ko‘nikmalarni o‘rgatish ushun davlat tomonidan yordam ko‘rsatish;
maktab va maktabgacha ta’lim tizimiga raqamli transformatsiya va yangi texnologiyalar bo‘yicha innovasion o‘quv dasturlarini joriy etish;
elektron xizmatlarga aholi ishonchini shakllantirish va aholining tez rivojlanayotgan raqamli imkoniyatlaridan foydalanish yuzasidan zarur ko‘nikmalarni shakllantirish bo‘yicha samarali choralarni ko‘rish;
ijtimoiy tarmoqlardan foydalangan holda, texnologiya hayotiy muhim masalalarni hal qilish, o‘qitish, ish qidirish va tadbirkorlikni rivojlantirishga yordam beradigan mavzularda muntazam ravishda tadbirlarni o‘tkazish;
odamlarni hukumat va biznes tomonidan taqdim etiladigan raqamli xizmatlardan foydalanishga yo‘naltirish.
Raqamlashtirishning asosiy afzalliklaridan biri bu – talabalarning faolligini oshirish imkoniyatlaridir. Onlayn ta’lim platformalari, ijtimoiy tarmoqlar va mobil ilovalar kabi raqamli vositalardan foydalangan holda, universitetlar o‘quvchilarni motivatsiya qilishi va interaktiv hamda qiziqarli ta’lim tajribalarini yaratishi mumkin. Bu usullardan talabalarga murakkab tushunchalar va nazariyalarni tushunishni osonlashtiradigan interaktiv ta’lim tajribasini yaratish uchun foydalanish mumkin.
Raqamlashtirish ta’lim va boshqaruv uchun yangi imkoniyatlar yaratib, ma’lumotlar yig‘ish va tahlil qilish, o‘zaro hamkorlik va muloqot qilishni osonlashtiradi.Raqamlashtirishning afzalliklari samaradorlikni oshirish, talabalar faolligini oshirish, shaxsga qaratilgan ta’lim va yangi o‘qitish usullaridan foydalanishni o‘z ishiga oladi. Bundan tashqari, raqamlashtirish universitetlarni, o‘quv dasturlarini, professor-o‘qituvchilarni, xodimlarni va resurslarni boshqarishni osonlashtiradi.
[1] Gaffarova, G.G. (2019), Problems self-organization: philosophical analysis // Scientific Bulletin of Namangan State University. –T.1. –№5, - C.185-190.
[2] Norboeva N Erkinovna, Khashimova D Pakhritdinovna. The role of the digital economy in the development of information and communication technologies //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal 10 (3), 25-31.
[3] Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги “Ўзбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”ги ПФ-5847-сонли Фармони.
[4] Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 24 декабрдаги “Давлат олий таълим муассасаларининг академик ва ташкилий-бошқарув мустақиллигини таъминлаш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-60-сон Қарори.